|
 |
|
Organi koji mogu da se zamene
Ordinacija... |
|
Thinkstock
|
Pre nešto više od 100 godina izgledalo je gotovo neverovatno da se jedan deo ljudskog tela zameni drugim. Onda je 1905. godine urađena prva uspešna transplantacija rožnjače, pa bubrega (1954), pluća (1963), jetre (1967), pankreasa (1968)... Danas je moguće presaditi brojne organe, tkiva ili tečnosti iz tela donora u telo primaoca (recipijenta) kako bi se zamenili oštećeni ili oboleli organi. Koji sve delovi ljudskog tela mogu da se presade i pod kojim uslovima pitali smo dr Gorana Ilića, hirurga KBC Zemun.
- Organi koji mogu da se transplantiraju su: srce, pluća, jetra, bubreg, pankreas, creva – kaže naš sagovornik. – U grupi tkiva, ćelija i tečnosti mogu da se zamene rožnjača, koža, koštano tkivo, tetive, srčani zalisci, krvni sudovi.
ORGANI
Srce
Transplantira se pacijenatima koji imaju krajnji stadijum srčane slabosti kada su iscrpljene sve mogućnosti medikamentoznog i hirurškog lečenja. Donor je osoba mlađa od 55 godina u stanju moždane smrti koja je nastupila kao posledica traume mozga ili moždanog udara. Srce primaoca se može ukloniti (ortotopska transplantacija) ili, što je ređe, heterotopska kada primalac zadržava svoje nativno srce dok se transplantat ugrađuje pored njega tako da oba srca rade paralelno.
Pluća
Transplantacija pluća je hirurška procedura kojom se obolela pluća delimično ili u potpunosti zamenjuju plućnim tkivom donora.
Transplantacijom plućnog režnja obolela pluća se zamenjuju plućnim režnjevima obično od dva živa donora tako da se zameni celo plućno krilo. Ukoliko su pravilno odabrani donori, primaoci imaju normalan kvalitet života bez obzira na smanjenje plućnog volumena.
Celo plućno krilo se obično uzima od osoba sa moždanom smrću. Pojedini pacijenti imaju istovremeno teško oboljenje i srca i pluća. Kod njih je neophodna intervencija presađivanja oba organa od jednog ili više donora.
Jetra
Presađivanje jetre je, u odsustvu kontraindikacija moguće kod svih akutnih i hroničnih oboljenja jetre koja dovode do krajnje insuficijencije ovog organa. Donor cele jetre je osoba sa moždanom smrću. Jetra ima veliku sposobnost regeneracije tako da je moguća i transplantacija dela jetre od živog donora. Posle izvesnog vremena, umnožavanjem njenih ćelija, jetra i davaoca i primaoca može dostići funkciju i volumen zdrave jetre.
Bubreg
Najčešće transplantiran organ. Bubreg se presađuje pacijenatimaa sa terminalnim stadijumom bubrežne slabosti bez obzira na primarni uzrok bolesti. Organ može biti kadaveričan (donor je osoba sa moždanom smrću) ali i uzet od živog davaoca.
Pankreas
Transplantacija gušterače se obično izvodi kod osoba sa teškim oblikom diabetes melitus tip I. Transplantira se ceo kadaverični pankreas ili deo od živog donora.
Crevo
Primarni razlog za transplantaciju creva je sindrom kratkih creva, stanje u kojem creva ne apsorbuju hranljive materije zbog teškog oboljenja ili hirurškog uklanjanja.
TKIVA, ĆELIJE, TEČNOSTI
Rožnjača
Ova intervencija se izvodi pacijentima koji imaju teško oštećenje vida usled oštećenja rožnjače. Donori su osobe sa moždanom smrću.
Koža
Transplantat kože se naziva kožni graft. Presađivanje se radi u slučaju opsežnih trauma, opekotina, gubitka kože usled teških infekcija ili uklanjanja kožnih tumora. U zavisnosti od odnosa davaoca i primaoca kožni graft može biti: autograft (graft se uzima sa jednog i presađuje na drugi deo tela iste osobe), izograft (donor i primalac su jednojajčani blizanci), alograft (donor i recipijent su različite osobe iste biološke vrste) i ksenograft (davalac i primalac su pripadnici različitih vrsta, npr. čovek i svinja).
Koštano tkivo
Koštani graftovi zamenjuju nedostajuće koštano tkivo prilikom lečenja preloma koji su jako složeni, predstavljaju značajan rizik za zdravlje pacijenta ili nisu pravilno zalečeni. Koriste se autograftovi, alograftovi, ksenograftovi i sintetski graftovi.
Tetive
Presađivanje tetiva poreklom od kadavera se obavlja zbog njihovog teškog oštećenja i posledične mišićne disfunkcije.
Srčani zalisci
Valvule se zamenjuju zbog njihovog teškog oštećenja izazvanog infekcijom, urođenim anomalijama ili degenerativnim procesom. Valvule mog biti humane, mehaničke i životinjskog porekla (svinjske i goveđe).
Krvni sudovi
Mogu da se zamenje sudovima kadavera ili rekonstruisani korišćenjem sintetskih materijala.
Ćelije i tečnosti
Transplantacija ćelija i tečnosti podrazumeva transfuzije krvi i krvnih derivata, presađivanje kostne srži i matičnih ćelija. U svim slučajevima primalac može biti istovremeno i donor ili je donor živa osoba.
SRBIJA ZAOSTAJE
Prva transplantacija bubrega u našoj zemlji urađena je 1973. godine u Gradskoj bolnici na Zvezdari (prof. dr Vasilije Jovanović i prim. dr Milan Jovanović), a prva uspešna transplantacije od živog srodnog davaoca urađena je na Urološkoj klinici Kliničkog centra Srbije pod rukovodstvom akademika prof. dr Save Petkovića.
Od tada do danas u Srbiji je urađeno ukupno oko 1.200 transplantacija, što je mali broj u poređenju sa zemljama u okruženju, jer se samo u Češkoj i Poljskoj godišnje izvede više od 400 ili 500 takvih zahvata. Zato ne čudi podatak da se naša zemlja po broju transplantacija nalazi na dnu evropske lestvice. Više od 10 godina nije urađena nijedna transplantacija srca, a poslednja je obavljena uoči bombardovanja 1999. godine. Od 1980. godine do danas u Srbiji je urađeno 650 transplantacija bubrega, od toga 485 sa živog srodnog donora, a samo 165 od donora koji su doživeli moždanu smrt.
B.Z. |
|
|
|
|